Όταν μιλάμε για "εκκίνηση των X" εννοούμε με λίγα λόγια, τον window manager που επιθυμούμε να χρησιμοποιούμε στα X και διάφορες εφαρμογές ή προγράμματα που θέλουμε να ξεκινούν αυτόματα κατά την είσοδό μας στο σύστημα των X-Windows. Επισης, πολλές φορές δεν θέλουμε απλά να ξεκινάει αυτόματα ένα πρόγραμμα, αλλά να εμφανίζεται και σε ένα συγκεκριμένο σημείο στην επιφάνεια εργασίας μας.
Στο Linux υπάρχουν δύο τρόποι για να ξεκινήσουν τα X-Windows: ο ένας είναι να bootάρουμε κανονικά το λειτουργικό, να κάνουμε login, μπαίνοντας στην κονσόλα, και μετά, αν θέλουμε X-Windows, να πληκτρολογήσουμε την εντολή startx. Ο δεύτερος τρόπος είναι να bootάρουμε το Linux και αμέσως μετά το φόρτωμα του πυρήνα, να φορτώσουν τα X-Windows, οπότε να γίνει η διαδικασία του login από το γραφικό περιβάλλον. Στις δύο αυτές περιπτώσεις, υπάρχουν, δυστυχώς, διαφορετικά αρχεία εκκίνησης για τα X. Κατ' αυτόν τον τρόπο, αν μιά μέρα κανείς θελήσει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο μπαίνει στα X, θα εκπλαγεί, διαπιστώνοντας ότι αυτά που πιθανόν να έχει ρυθμίσει να εκτελούνται κατά την είσοδό του στο γραφικό περιβάλλον, δεν υπάρχουν πιά.
Οι δύο παραπάνω τρόποι εισόδου στα X-Windows, χαρακτηρίζονται με δύο διαφορετικά runlevels. Ο μεν πρώτος τρόπος, μπορεί να είναι runlevel σε single user mode, σε multiuser mode χωρίς δίκτυο, ή σε full multiuser mode. Ο δεύτερος τρόπος πραγματοποιείται με την επιλογή του runlevel σε X11 mode. Τα runlevels ορίζονται στο αρχείο /etc/inittab με αριθμούς. Κάθε αριθμός αντιστοιχεί σε ένα runlevel. Αξιοσημείωτο, όμως είναι, ότι κάθε Linux distribution ορίζει με διαφορετικούς αριθμούς το κάθε runlevel. Μην ανησυχείτε, στο αρχείο /etc/inittab, συνήθως περιγράφονται σε comment mode, οι αντιστοιχίες αριθμων και runlevels. ΠΡΟΣΟΧΗ: Υπάρχουν, αν δεν το έχετε καταλάβει, τα αντίστοιχα runlevel για το reboot και το shutdown του λειτουργικού (αυτά συνήθως εκφράζονται με τους αριθμούς 6 και 0 αντίστοιχα, σε όλα τα distribution). Έτσι, δεν πρέπει να ορίσετε το προεπιλεγμένο runlevel σας σε κάποιο από τα δύο αυτά runlevel, για ευνόητους λόγους (μόλις θα ξεκινάτε το Linux, ή θα γίνεται reboot ή shutdown).
Ας δούμε όμως πως ορίζουμε το default runlevel, με το οποίο θα ξεκινά το Linux. Μέσα στο αρχείο /etc/inittab, υπάρχει η ακόλουθη γραμμή:
id:3:initdefault:Η γραμμή ορίζει σαν προεπιλογή το runlevel 3 (το οποίο στο RedHat είναι το full multiuser). Αλλάξτε, λοιπόν τον αριθμό με τον αριθμό του runlevel που επιθυμείτε.
Όπως θα καταλάβατε και από τον τίτλο, εδώ θα μιλήσουμε για τις ρυθμίσεις που μπορείτε να πραγματοποιήσετε, όταν χρησιμοποιείτε για runlevel το single ή το multi user mode.
Το αρχείο που θα μας απασχολήσει εδώ είναι το xinitrc, το οποίο βρίσκεται στο home directory του χρήστη, και μάλιστα, είναι κρυφό. Επομένως η πλήρης διαδρομή του είναι ~/.xinitrc (το ~ συμβολίζει το home directory. Θα μπορούσα στη θέση του να χρησιμοποιήσω τη μεταβλητή $HOME).
Μέσα στο αρχείο αυτό, όπως είπαμε, μπορούμε να ορίσουμε ποιόν window manager θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε. Έτσι, αν θέλουμε για παράδειγμα να δουλεύουμε στο KDE, γράφουμε μέσα στο αρχείο (αφού το ανοίξουμε με έναν text editor) startkde. Αν θέλαμε τον Window Maker, θα γράφαμε wmaker, αν θέλαμε το GNOME, θα γράφαμε gnome-session, κ.ο.κ.
Για να δούμε τώρα τι μπορούμε να κάνουμε, ώστε όταν ξεκινάν τα X, να ανοίγουν ταυτόχρονα και τα προγράμματα που εμείς θέλουμε. Στο αρχείο .xinitrc, γράφουμε την εντολή που θέλουμε (η οποία αντιπροσωπεύει το πρόγραμμά μας) και δίπλα βάζουμε το σύμβολο &. Βάζουμε το σύμβολο αυτό για να τρέξει η εφαρμογή στο background και να επιτρέψει να δουλέψει ο window manager. Οπότε, όπως θα καταλάβατε, πάντα θα γράφουμε τις εντολές που θέλουμε πρώτα, και φυσικά κάθε εντολή θα καταλαμβάνει καινούρια γραμμή στο αρχείο μας (με το σύμβολο & πάντα) και στο τέλος θα βάζουμε τον window manager που θέλουμε (χωρίς το σύμβολο &). Για παράδειγμα, το ακόλουθο .xinitrc μας επιτρέπει να ξεκινήσουμε τα X, να ανοίξει το πρόγραμμα Xisp, το πρόγραμμα rxvt και όλα αυτά κάτω από το περιβάλλον του KDE:
xisp &
rxvt &
startkde
Σειρά τώρα έχει να εξηγήσουμε τί μπορούμε να κάνουμε, ώστε τα προγράμματα που βάλαμε να ξεκινάν με το φόρτωμα των X, να εμφανίζονται σε ένα προκαθορισμένο σημείο της επιφάνειας εργασίας. Η επιφάνεια εργασίας μας έχει συντεταγμένες. Η πάνω αριστερή γωνία έχει τις συντεταγμένες (0,0). Οι συντεταγμένες, γενικά, στην περίπτωση των X συμβολίζονται ως +0+0. Ανάλογα, λοιπόν με το ποιά ανάλυση έχουμε επιλέξει στα X, ανάλογο είναι και το εύρος των συντεταγμένων. Το πρώτο στοιχείο στις συντεταγμένες είναι η τετμημένη, δηλαδή μας ορίζει την οριζόντια θέση μας. Το δεύτερο στοιχείο είναι η τεταγμένη και μας ορίζει την κάθετη θέση μας (ουσιαστικά και στα δύο στοιχεία ο αριθμός υποδηλώνει την απόστασή μας σε pixels από την πάνω αριστερή γωνία). Ευτυχώς για να μην μπλέξουμε, όταν κάποιος μετακινεί ένα παράθυρο στην επιφάνεια εργασίας του, εμφανίζονται αυτόματα οι συντεταγμένες της πάνω αριστερής γωνίας του ανοιχτού παράθυρου. ΠΡΟΣΟΧΗ: μπορεί ο window manager που χρησιμοποιείτε ήδη, να μην εμφανίζει τις συντεταγμένες. Π.χ. το KDE δεν τις εμφανίζει, αλλά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε έναν άλλο window manager, όπως fvwm ή Window Maker, για να προσδιορίσετε της συντεταγμένες μιας θέσης.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, στο προηγούμενο παράδειγμα, πως θέλετε όταν ανοίγετε τα X, να ανοίγει το Xisp στην πάνω αριστερή γωνία της οθόνης περίπου, το rxvt να ανοίγει περίπου στο μέσον της οθόνης, και όλα αυτά χρησιμοποιώντας για window manager το GNOME. Το αρχείο μας θα γίνει:
xisp -geometry +5+5 &
rxvt -geometry +100+67 &
gnome-session
Όπως θα καταλάβατε, για να ορίσετε σε ποιές συντεταγμένες θα ανοίγει ένα πρόγραμμα, αρκεί να το εκτελείτε με την παράμετρο -geometry +x+y, όπου x και y είναι οι επιθυμητές συντεταγμένες.
Για να εξηγήσουμε τώρα, τί γίνεται όταν το runlevel μας φορτώνει τα X αμέσως μετά το boot του πυρήνα. Δυστυχώς, το αρχείο .xinitrc που φτιάξαμε νωρίτερα, δεν δουλεύει σ' αυτήν την περίπτωση. Αντί αυτού του αρχείου, αρκεί να φτιάξουμε ένα αρχείο στο home directory και να το ονομάσουμε .xsession. Για να παραμετροποιήσουμε αυτά που θέλουμε κατά την εκκίνηση, ακολουθούμε ακριβώς τα βήματα που ακολουθήσαμε και για το παραπάνω αρχείο. ΠΡΟΣΟΧΗ, όμως, υπάρχει μια μικρή διαφορά: το αρχείο .xsession που δημιουργήσαμε, πρέπει να είναι executable, αλλιώς δεν δουλεύει. Για να το κάνουμε executable, απλώς εκτελούμε την εξής εντολή: chmod u+x .xsession.
Τελειώσαμε !! Από εδώ και μπρός θα είστε ικανοί να παραμετροποιήσετε την είσοδό σας στα X-Windows.
Πρίν κλείσω το άρθρο, θα ήθελα να σας πώ λίγα ακόμα πράγματα για τις συντεταγμένες της επιφάνειας εργασίας μας.
Όπως ανέφερα προηγούμενα, οι συντεταγμένες +0+0 ορίζουν την πάνω αριστερή γωνία της οθόνης μας. Η πάνω δεξιά γωνία χαρακτηρίζεται από τις συντεταγμένες -0+0. Η κάτω δεξιά γωνία με τις -0-0 και η κάτω αριστερή γωνία με τις +0-0.
Είναι λοιπόν αυτονόητο, πως αν κάποιος εφαρμόσει την "Ευκλείδιο Γεωμετρία" στην επιφάνεια εργασίας του, θα καταφέρει να προσδιορίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια μια συγκεκριμένη θέση. Αν μπερδευτήκατε με όλα αυτά λοιπόν, θα σας συμβούλευα να αρκεστείτε στο +0+0.
Για να ξεκινήσετε το παραθυρικό περιβάλλον του Linux, πληκτρολογήστε την εντολή startx. Μόλις μπείτε στα X-Windows μπορείτε να πατήσετε το συνδυασμό Alt-Cntrl and + ή -, για να αλλάξετε την ανάλυση της οθόνης. Στον Window Manager FVWM, πατώντας το αριστερό κουμπί του ποντικιού, ανοίγετε το Start μενού, ενώ πατώντας το δεξί κουμπί ανοίγετε το Programs μενού. Πατώντας το αριστερό και το δεξί κουμπί (ή το μεσαίο) είναι σαν να πατάτε Alt-Tab στα Windows.